Etiuda konkretna (na jedno uderzenie w talerz) -
Włodzimierz Kotoński
Pierwszy polski utwór na taśmę - Etiuda konkretna (na jedno uderzenie w talerz) Włodzimierza Kotońskiego - powstał właściwie jako "produkt uboczny" ukończonego w 1958 roku filmu animowanego Albo rybka... znanych realizatorów tego gatunku, Hanny Bielińskiej i Włodzimierza Haupego. Warstwę dźwiękową filmu, odpowiadającą surrealistycznemu obrazowi, stanowiła swoista metamuzyka, na którą składały się efekty elektroakustyczne. Twórcą tej ścieżki dźwiękowej był właśnie Włodzimierz Kotoński, którego podczas pracy nad nią w Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia w Warszawie zainteresował szczególnie efekt przetworzenia nagranego na taśmie dźwięku talerza. Zaraz po zakończeniu pracy nad filmem zajął się więc owym nagraniem i z pojedynczego uderzenia "miękką pałką w średniej wielkości talerz turecki" skomponował utwór trwający 2 minuty i 41 sekund.
W książce Muzyka elektroniczna (Kraków 2002) kompozytor tak opisuje procedurę komponowania Etiudy: "W odróżnieniu od przeważającej większości dotychczasowych utworów muzyki konkretnej materiał ten został potraktowany w sposób bardzo ścisły, wzorowany na serialnych kompozycjach elektronicznych. Dźwięk talerza został sfiltrowany na 5 pasm o różnej szerokości i przetransponowany na 11 wysokości zgodnie z przyjętą skalą. Utworzono również specyficzną skalę czasów o 11 długościach trwania i 6 sposobach artykulacji, wyrażającą się stosunkiem czasu trwania dźwięku do następującej po nim pauzy w ramach przypadającej dla tego dźwięku jednostki czasu, i odpowiadającą im skalę dynamiczną, mającą 11 stopni i 6 form obwiedni (3 narastające i 3 opadające). Całość skomponowana została zgodnie z regułami totalnej serializacji".
Utwór Włodzimierza Kotońskiego wykonany został na festiwalu Warszawska Jesień w 1960 roku, a potem na koncertach i festiwalach nowej muzyki w wielu krajach. W 1963 roku PWM opublikowało partyturę, używając skróconego tytułu Etiuda na jedno uderzenie w talerz, i również pod takim tytułem utwór Kotońskiego bywa dziś prezentowany.