Nono, Luigi

(1924-1990)

urodził się i zmarł w Wenecji. Obok Stockhausena, Bouleza i Xenakisa najwybitniejszy twórca powojennej awangardy. Kompozycję studiował u Gian Franca Malipiera, Brunona Maderny i Hermanna Scherchena, ukończył też studia prawnicze na Uniwersytecie w Padwie. Międzynarodowe uznanie i karierę przyniosły mu utwory prezentowane w Darmstadcie; najważniejsze było wykonanie w 1956 Il canto sospeso na głosy solowe, chór i orkiestrę (na Warszawskiej Jesieni kompozycja prezentowana była po raz pierwszy w 1961).

Od 1953 członek Włoskiej Partii Komunistycznej; lewicowe poglądy polityczne znalazły odbicie w wielu jego utworach (pisał m.in. do słów Karola Marksa, Lenina i Che Guevary). Był członkiem Akademie der Künste der DDR w Berlinie. Od 1960 intensywnie zajmował się muzyką elektroakustyczną w założonym przez Luciana Beria i Brunona Madernę Studio di Fonologia Musicale della RAI w Mediolanie. W pierwszej połowie lat 80. był dyrektorem artystycznym Studia Eksperymentalnego Heinricha Strobla we Fryburgu Bryzgowijskim. Luigi Nono kilkakrotnie gościł w Polsce. Dwa spośród jego licznych utworów mają polski kontekst: Diario polacco '58 oraz Quando stanno morendo (Diario polacco II); ten ostatni, zamówiony w 1981 r. przez Warszawską Jesień, a skomponowany w 1982 r. pod wrażeniem wprowadzonego w Polsce stanu wojennego, został przez kompozytora zadedykowany "polskim przyjaciołom i towarzyszom, którzy na wygnaniu, w podziemiu, w więzieniach, w swoich miejscach pracy trwają w oporze; zachowują nadzieję, choć jej nie ma, wierzą, choć są niewierzący".

Wybrane utwory (od 1970): Y entonces comprendió na sześć głosów kobiecych, chór mieszany, taśmę i live electronics (1969- 70), Voci destroying muros na sopran solo, chór żeński i orkiestrę (1970), Ein Gespenst geht um die Welt na sopran, chór mieszany i orkiestrę (1971), Como una ola de fuerza y luz na orkiestrę i taśmę (1971-72), Siamo la gioventù del Vietnam na jednogłosowy chór (1973), Al gran sole carico d'amore, opera, libretto Jurij Lubimow, teksty Rimbauda, Brechta, Castro, Che Guevary, Dimitrowa, Gorkiego, Gramsciego, Lenina, Marksa i in. (1972-74; rew. 1977), Für Paul Dessau na taśmę (1974), ...sofferte onde serene... na fortepian i taśmę (1976), Con Luigi Dallapiccola na sześciu perkusistów i live electronics (1979), Fragmente - Stille, An Diotima na kwartet smyczkowy (1979-80), Io, frammento dal Prometeo na dwa soprany, chór kameralny, flet basowy, klarnet kontrabasowy i live electronics (1980-81), ¿Dónde estás, hermano na dwa soprany, mezzosopran i alt (1982), Quando stanno morendo. Diario polacco n. 2 na dwa soprany, mezzosopran, flet i live electronics (1982), Guai ai gelidi mostri na dwa głosy, flet, klarnet, tubę, altówkę, wiolonczelę, kontrabas i live electronics (1983), Ommaggio a György Kurtág na instrumenty dęte i live electronics (1983), A Carlo Scarpa architetto, al suolo in niti possibili na orkiestrę (1984), Prometeo, tragedia dell'ascolto na cztery grupy instrumentalne, dwa soprany, dwa kontralty, tenor, chór mieszany, dwoje aktorów i live electronics (1984), A Pierre, dell'in nito azzurro silenzio, inquietum na flet kontrabasowy, klarnet kontrabasowy i live electronics (1985), Risonanze erranti na mezzosopran, flet, tubę, perkusję i live electronics (1986), Caminantes... Ayacucho na alt solo, flet, organy i orkiestrę (1986-87), Postpraeludium no. 2 No hay caminos, hay que caminar... Andrej Tarkovskij na siedem grup instrumentalnych (1987), La lontananza nostalgica utopica futura. Madrigale per più "caminantes" con Gidon Kremer na skrzypce solo, live electronics i taśmę (1988), "Hay que caminar" sognando na dwoje skrzypiec (1989).