Sięgnąłem po archetyp Pasji (...) by wypowiedzieć nie tylko mękę i śmierć Chrystusa, ale i okrucieństwo naszego wieku, męczeństwo Oświęcimia. Chodziło mi o to, aby widz poprzez napięcie i dramatyzm muzyki został włączony w sam środek wydarzeń - jak w średniowiecznym misterium, gdzie nikt nie stał z boku (...)1
Krzysztof Penderecki
Pasja według św. Łukasza powstała w latach 1962-66 z inspiracji Ottona Tomka na zamówienie Westdeutscher Rundfunk związane z obchodami 700-lecia katedry w Münsterze. "Z sentymentem wracam do Pasji według św. Łukasza, która okazała się momentem zwrotnym w mojej drodze twórczej"2 - mówił po latach Penderecki.
Pierwszym ogniwem Pasji stała się ukończona 15 sierpnia 1962 roku sekwencja Stabat Mater na trzy chóry a cappella. Zamknięcie całości dzieła (dedykowanego żonie Elżbiecie) 26 stycznia 1966 roku związane było ze szczególnym czasem historycznym: rokiem millenium chrztu Polski. Jak wiadomo, w Polsce w latach 60. nasilała się znowu walka totalitarnej władzy z Kościołem i społeczeństwem. Ogłoszona przez Prymasa Wielka Nowenna przygotowująca obchody tysiąclecia chrześcijaństwa była według Władysława Gomułki "obłędnym programem wtrącania Polski w mroki obskurantyzmu (...) pokracznej, antynarodowej idei «przedmurza», która w naszych czasach sprowadza się do skłócenia narodu polskiego z narodem radzieckim (...)"3. W tej sytuacji prawykonanie Pasji według św. Łukasza, podejmującej centralny temat chrześcijaństwa, w wolnym świecie, w Münsterze, było wydarzeniem dla świadomości Polaków znaczącym.
Pasja Pendereckiego, chociaż zgodnie z tradycją barokową podzielona jest na dwie części, z punktu widzenia przebiegu wydarzeń ewangelicznych zaczyna się później i kończy wcześniej, niż działo się to w pasjach Bachowskich. Część pierwszą bowiem rozpoczyna scena Modlitwy w Ogrójcu, a kończy wielka scena Sądu nad Jezusem, część drugą otwiera Droga na Golgotę, a zamyka scena Śmierci Ukrzyżowanego.
Koncepcja dramatyczna Pasji opiera się, podobnie jak w tradycji gatunku, na wyróżnieniu trzech warstw: warstwy narracyjnej, obejmującej partie Ewangelisty, warstwy dramatycznej, obejmującej wypowiedzi postaci w oratio recta, oraz najbardziej rozbudowanej warstwy komentującej. Kompozytor nawiązał do bogatej łacińskiej tradycji liturgicznej. Tekst zaczerpnięty z Ewangelii św. Łukasza został uzupełniony trzema ważnymi z punktu widzenia dramaturgii cytatami z Ewangelii św. Jana. Wybór kluczowych wydarzeń opowiadania ewangelicznego, z pominięciem wielu pobocznych postaci i wątków, spowodował znaczne skrócenie i kondensację tekstu, a redukcja narracyjnej partii Ewangelisty - jego dramatyzację. Zgodnie z tradycją barokową do tekstu Ewangelii został dołączony komentarz liryczno-refleksyjny. Kompozytor jednak nie sięgnął do współczesnej mu poezji, jak to często czynili Bach, Haendel czy Telemann, ale wybrał wersety czy strofy najbardziej znanych i wielokrotnie umuzycznianych tekstów z liturgii Wielkiego Tygodnia. Należą do nich m.in.: psalmy Miserere mei, Deus i In te, Domine, speravi, sekwencja Stabat Mater, hymn Vexilla Regis (O crux), antyfony Crux fidelis, Ecce lignum crucis i improperia Popule meus.
W języku muzycznym Pasji Krzysztof Penderecki łączy w oryginalny sposób tradycję i współczesność: tradycyjny materiał dźwiękowy i niekonwencjonalne brzmienia; quasi-tonalne odniesienia i technikę dwunastodźwiękową; polifoniczne techniki wywiedzione z renesansu i sonorystyczne techniki współczesne.
Główne motywy i tematy Pasji są wywiedzione z komórek dwóch serii dwunastodźwiękowych o kunsztownej konstrukcji, w których szczególną funkcję pełnią interwały sekundy i tercji małej oraz trytonu.
Ostatnie cztery dźwięki drugiej serii tworzą motyw B-A-C-H, pełniący ważne funkcje w wybranych częściach Pasji (np. Miserere na chór a cappella czy rozbudowana passacaglia Popule meus). Motyw ten można interpretować jako symboliczny hołd złożony przez współczesnego kompozytora swemu wielkiemu poprzednikowi. Podstawą koncepcji muzycznej Pasji jest - obok wyodrębnienia narracyjnej partii Ewangelisty - przeciwstawienie dwóch kontrastujących światów dźwiękowych nacechowanych semantycznie. Pierwszy świat charakteryzują długo trwające wokalne brzmienia o określonej wysokości, linearne prowadzenie głosów, stałe centra quasi-tonalne (przy swobodnym operowaniu materiałem dwunastodźwiękowym) oraz ascetyczna melodyka z licznymi repetycjami i zwolnione tempo narracji. Ich quasi-obrzędowy charakter wiąże ten świat z tajemniczą sferą sacrum, pociągającą od wieków myśl i wyobraźnię człowieka. Symbolem tego kręgu odniesień jest także wezwanie "Domine", wielokrotnie powracające w przebiegu Pasji, w jasnych rejestrach chóru chłopięcego zakończone łagodnym brzmieniem tercji małej. Jego symbolicz na transformacja w trójdźwięk durowy (E-dur) w zakończeniu utworu podkreśli jego generalne przesłanie. Drugi świat charakteryzują instrumentalne i wokalne środki niekonwencjonalne, gwałtownie zmieniająca się artykulacja, kontrasty dynamiczne, przyspieszona, niespokojna i nieciągła narracja. Reprezentuje on symbolicznie sferę ciemności, nienawiści i zła, szczególnie sugestywną w scenach z udziałem turby.
Partie Ewangelisty są recytowane zgodnie z prozodią tekstu, bez rytmicznych dookreśleń, nie zaś śpiewane w formie recytatywu jak w pasji barokowej. Rodzaj recytacji nawiązuje raczej do tradycji liturgicznej niż do barokowego recytatywu. Dominuje ton obiektywnej relacji, podkreślający dystans czasowy między czasem opowiadania a czasem dramatycznych wydarzeń. Są jednak w Pasji momenty, w których partia porwanego emocją narratora przebiega częściowo symultanicznie z akcją dramatyczną, a nawet jego wypowiedź kontynuowana jest przez mówiący czy krzyczący tłum turby. Wówczas opowiadanie o przeszłości zaczyna się przeradzać w sprawozdanie z tego, co się dzieje na naszych oczach, potęgując napięcie i włączając nas w krąg dramatu. Towarzyszenie instrumentalne partii narratora podkreśla te różnice - zanikając w momentach obiektywnej relacji poprzedzającej wypowiedzi Chrystusa bądź też poprzez ruchliwą fakturę antycypując scenę dramatyczną z udziałem turby. Charakterystyka muzyczna postaci Chrystusa jest w dużym stopniu zgodna z tradycją gatunku: Chrystus śpiewa głosem niskim (baryton), tempo wypowiedzi jest wolne lub umiarkowane, a rodzaj śpiewu zbliżony do tradycyjnego ariosa. Ale indywidualnym rysem partii Chrystusa w Pasji Pendereckiego jest wprowadzenie przez kompozytora rodzaju motywu przewodniego. Motyw ten, o charakterze błagalnym, oparty na kroku sekundy małej w górę z repetycją drugiego dźwięku, powraca w Pasji wielokrotnie. Pojawiając się jednak po raz ostatni w scenie śmierci Jezusa na krzyżu, motyw zmienia kierunek i, opadając, zostaje znacząco przedłużony przez pochód chromatyczny o stopniowo zamierającym brzmieniu - morendo.
Wyraziste rozbudowane ramy Pasji tworzą: wstępny chór O Crux i finałowy psalm In Te Domine speravi. Chór pełni funkcję ekspozycji, w której zaprezentowane zostają podstawowe struktury muzyczne (serie), główne motywy i rodzaje faktur. Chór rozpoczyna trzykrotnie powtórzonym patetycznym gestem muzycznym na słowach O Crux, prezentując temat utworu oraz symbolicznie otwierając obrzęd misterium. Integrację wewnętrzną dzieła potęguje złożony system antycypacji i powtórzeń ważnych motywów i wątków, wśród których na pierwszy plan wysuwa się przewijający się przez cały utwór, zamknięty tercją małą e-g motyw "Domine".
Finałowy psalm In Te Domine speravi ma charakter rozbudowanego conclusio. Po rekapitulacji głównych motywów i wątków dzieła następuje quasi-chorałowy, symbolicznie powtórzony trzykrotnie werset psalmu In Te Domine speravi, prowadząc do zamknięcia Pasji słowami Domine, Deus veritatis, niosącymi ogólne przesłanie nadziei. Pasja Krzysztofa Pendereckiego zajmuje w muzyce XX wieku miejsce szczególne. Z jednej strony jest dziełem na wskroś współczesnym, z drugiej - stanowi kontynuację wielkiej tradycji muzyki sakralnej w kulturze europejskiej. Wraz z powstałą kilka lat później, opartą na tekstach liturgii prawosławnej dwuczęściową Jutrznią (cz. I Złożenie do grobu, cz. II Zmartwychwstanie) tworzy wielki tryptyk paschalny, który, odnosząc się do odmiennych rodzajów duchowości Wschodu i Zachodu, podkreśla jednak uniwersalny, ponadwyznaniowy wymiar tematu stanowiącego centrum chrześcijaństwa.
Regina Chłopicka
1 K. Penderecki, Labirynt czasu, Presspublica, Warszawa 1997, s.13. 2 Tamże s. 12-13. 3 W. Gomułka, Przemówienia 1964-1966, Warszawa 1967, s. 397.
Passio et mors
domini nostri
Jesu Christi
Secundum Lucam
Pars I
O Crux, ave, spes unica,
Hoc Passionis tempore
Piis adauge gratiam,
Reisque dele crimina.
Te, fons salutis, Trinitas,
Collaudet omnis spiritus.
Hymnus "Vexilla Regis prodeunt" 21-26
Et egressus ibat secundum consuetudinem in montem Olivarum.
Secuti sunt autem illum et discipuli... positis genibus orabat dicens:
Pater, si vis, transfer calicem istum a me: verumtamen non mea voluntas,
sed Tua fiat. Apparuit autem illi angelus de caelo, confortans eum.
Et factus in agonia prolixius orabat. Et factus est sudor eius sicut guttae
sanguinis decurrentis in terram.
Ev. s. Lucam 22, 39-44
Deus, Deus meus, respice in me, quare me dereliquisti
Deus meus, clamabo per diem, et non exaudies.
Verba mea auribus percipe, Domine;
intellige clamorem meum.
Psalmus 21 (22), 2-3 et 5, 2
Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo, aut
quis requiescet in monte sancto tuo
In pace... dormiam...
... et caro mea requiescet in spe.
Psalmus 14 (15), 1; 4, 9; 15 (16), 9
Adhuc eo loquente ecce turba, et qui vocabatur Judas, unus de duodecim,
antecedebat eos et appropinquavit Iesu ut oscularetur eum... "Juda,
osculo Filium hominis tradis ... Quasi ad latronem existis cum gladiis et
fustibus ... sed haec est hora vestra et potestas tenebrarum.
Ev. s. Lucam 22, 47-53
Ierusalem, Ierusalem, convertere ad Dominum,
Deum Tuum.
De Lamentatione Jeremiae Prophetae
Ut quid, Domine, recessisti longe.
Psalmus 9 (10), 1
Comprehendentes autem eum duxerunt ad domum principis sacerdotum. Petrus vero sequebatur a longe... Quem cum vidisset ancilla quedam sedentem ad lumen et eum fuisset intuita, dixit: Et hic cum illo erat. ... Mulier, non novi illum. Et post pusillum alius videns eum dixit: Et tu de illis es... O homo, non sum. Et intervallo facto quasi horae unius, alius quidam affirmabat dicens; Vere et hic cum illo erat; nam et Galilaeus est. ...Homo, nescio, quid dicis. Et continuo adhuc illo loquente cantavit gallus. Et conversus Dominus respexit Petrum. Et recordatus est Petrus verbi Domini... Et egressus foras... flevit amare.
Ev. s. Lucam 22, 54–62
Iudica me, Deus, et discerne causam meam.
Psalmus 42 (43), I
Et viri, qui tenebant illum, illudebant ei caedentes. Et velaverunt eum et percutiebant faciem eius et interrogabant eum dicentes: Prophetiza, quis est qui te percussit?... Tu ergo es Filius Dei?... Vos dicitis, quia ego sum.
Ev. s. Lucam 22, 63–70
Ierusalem, Ierusalem, convertere ad Dominum, Deum Tuum.
De Lamentatione Ieremiae Prophetae
Miserere mei, Deus, quoniam conculcavit me homo, tota die impugnans tribulavit me.
Psalmus 55 (56), 2
Et surgens omnis multitudo eorum duxerunt illum ad Pilatum. Coeperunt autem illum accusare dicentes: Hunc invenimus subvertentem gentem nostram et prohibentem tributa dare Caesari et dicentem se Christum regem esse, ... Tu es rex Iudaeorum? ... Tu dicis... Nihil invenio causae in hoc homine. Et... remisit eum ad Herodem... Herodes autem... interrogabat, eum multis sermonibus. At ipse nihil illi respondebat... Sprevit autem illum Herodes...et... indutum veste alba... remisit ad Pilatum...Pilatus autem convocatis principibus sacerdotum..., dixit ad illos: ... ecce nihil dignum morte actum est ei. Emendatum ergo illum dimittam. ... Tolle hunc et dimitte nobis Barabbam ... Iterum autem Pilatus locutus est ad eos volens dimittere Iesum. At illi succlamabant dicentes: Crucifige, crucifige illum... Quid enim mali fecit iste? nullam causam mortis invenio in eo.
Ev. s. Lucam 23, 1–22
Pars II
et in pulverem mortis deduxisti me
Psalmus 21 (22), 16
Et baiulans sibi crucern exivit in eum, qui dicitur
Calvariae, locum, Hebraice autem Golgotha
Ev. s. Ioannem. 19, 17
Popule meus, quid feci tibi?
Aut in quo contristavi te?
Responde mihi.
Quia eduxi te de terra Aegypti:
parasti Crucem Salvatori tuo.
Hagios o Theos.
Sanctus Deus.
Hagios ischyros.
Sanctus fortis.
Hagios athanatos, eleison himas.
Sanctus immortalis, miserere nobis.
Improperia
... ibi crucifixerunt eum et latrones unum a dextris et alterum a sinistris.
Ev. s. Lucam 23, 33
Crux fidelis, inter omnes
arbor una nobilis:
nulla silva talem profert,
fronde, flore, germine.
Dulce lignum, dulces clavos,
dulce pondus sustinet.
Ecce lignum Crucis,
in quo salus mundi pependit.
Antiphonae I et II hymni ,,Pange lingua”
Antiphona ad detegendam Crucem
Iesus autem dicebat: Pater, dimitte illis; non enim sciunt, quid faciunt: Dividentes vero vestimenta eius miserunt sortes.
Ev. s. Lucam 23, 34
...in pulverem mortis deduxisti me
foderunt manus meas et pedes meos.
Dinameraverunt omnia ossa mea,
ipsi vero consideraverunt et inspexerunt me.
Diviserunt sibi vestimenta mea
et super vestem meam miserunt sortem.
Tu autem, Domine, ne elongaveris auxilium Tuum a me;
ad defensionem meam conspice.
Psalmus 21 (22), 16–20
Et stabat populus spectans, et deridebant eum principes cum eis dicentes: Alios salvos fecit, se salvum faciat, si hic est Christus Dei electus. Illudebant autem ei et milites accedentes et acetum offerentes ei et dicentes: Si tu es rex Iudaeorum, salvum te fac.
Ev. s. Lucam 23, 35–37
Unus autem de his qui pendebant latronibus, blasphemabat eum dicens: Si tu es Christus, salvum fac temetipsum et nos. Respondens autem alter increpabat eum dicens: Neque tu times Deum, quod in eadem damnatione es. Et nos quidem iuste, nam digna factis recipimus; hic vero nihil mali gessit... Domine, memento mei, cum veneris in regnum Tuum. ...Amen dico tibi: Hodie mecum eris in Paradiso.
Ev. s. Lucam 23, 39–43
Stabant autem iuxta crucem Iesu mater eius et soror matris eius Maria Cleophae et Maria Magdalene. Cum vidisset ergo Iesus matrem et discipulum stantem, quem diligebat, dicit matri suae: Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo: Ecce mater tua.
Ev. s. Ioannem 19, 25–27
Stabat Mater dolorosa
Iuxta Crucem lacrimosa,
Dum pendebat Filius.
................................
Quis est homo, qui non fleret,
Matrem Christi si videret
In tanto supplicio?
................................
Eia, Mater, fons amoris,
Me sentire vim doloris
Fac, ut tecum lugeam.
Fac, ut ardeat cor meum
In amando Christum Deum,
Ut sibi complaceam.
.................................
Christe, cum sit hinc exire,
Da per Matrem me venire
Ad palmam victoriae.
Quando corpus morietur,
Fac, ut animae donetur
Paradisi gloria.
Sequentia ,,Stabat Mater”
Erat autem fere hora sexta, et tenebrae factae sunt in universam terram usque in horam nonam. Et obscuratus est sol, et velum templi scissum est medium. Et clamans voce magna Iesus ait: Pater, in manus tuas commendo spiritum meum. Et haec dicens exspiravit.
Ev. s. Lucam 23, 44–46
Consummatum est
Ev. s. Ioannem 19, 30
In te, Domine, speravi, non confundar in aeternum: in iustitia tua libera
me Inclina ad me aurem tuam, accelera ut eruas me,
esto mihi in Deum protectorem
et in domum refugii, ut salvum me facias.
.............................................................
In manus tuas commendo spiritum meum:
redemisti me, Domine Deus veritatis.
Psalmus 30 (31), 2–3, 6
Teksty Ewangelii według: Novum Testamentum Graece et Latine... edidit Augustinus Merk, Romae 1948. Uwaga: W Ev. s. Lucam 23, 21 zastąpiono „eum” przez „illum” ze względów brzmieniowych. Psalmy według: Bibliorum Sacrorum Iuxta Vulgatam Clementinam..., edition... curavit Aloisius Gramatica. Typis Polyglottis Vaticanis MCMXXIX. Inne teksty według: Mszał Rzymski Bruges 1949 konfrontowany z Mszałem Rzymskim Poznań 1963.
Męka i śmierć
Pana naszego
Jezusa Chrystusa
wg św. Łukasza
Część I
Hymn
Krzyżu, nadziejo jedyna,
bądź Błogosławiony w męki czas.
Pobożnym łask przymnożyć racz
I wytęp zbrodnie w winnych nas.
Trójco, zbawienia w Tobie zdrój:
Niechaj Cię duch uwielbia nasz.
Hymn "Vexilla Regis prodeunt" 21-26
Jezus na Górze Oliwnej
A wyszedłszy zdążał według zwyczaju na Górę Oliwną, a za nim też poszli uczniowie. A upadłszy na kolana, modlił się, mówiąc: "Ojcze, jeśli chcesz, przenieś ode mnie ten kielich; wszakże nie moja wola, ale twoja niech się stanie". I ukazał mu się anioł z nieba, posilając go. A będąc w udręce, modlił się usilniej. I stał się pot jego jak krople krwi, spływającej na ziemię.
Łk 22, 39-44
Aria
Boże, Boże mój, wejrzyj na mnie,
czemuś mię opuścił
Boże mój, będę wołał we dnie,
a nie wysłuchasz.
Słowa moje przyjmij w uszy, Panie,
wyrozumiej wołanie moje.
Ps 21 (22), 2-3 i 5, 2
Aria
Panie, któż będzie mieszkał w przybytku twoim
albo kto odpocznie na górze twojej świętej
W pokoju będę spał
i ciało moje w nadziei odpoczywać będzie.
Ps 14 (15), 1; 4, 9; 15 (16), 19
Pojmanie
Gdy on jeszcze mówił, oto rzesza i ten, którego zwano Judaszem, jeden z dwunastu, szedł przed nimi, i przystąpił do Jezusa, by go pocałować "Judaszu, pocałunkiem wydajesz Syna Człowieczego Wyszliście jak na zbójcę z mieczami i kijami Ale ta jest godzina wasza i moc ciemności".
Łk 22, 47-53
Lament
Jeruzalem, Jeruzalem, nawróć się do Pana i Boga twego.
Z "Trenów Jeremiasza Proroka" wg wersji Mszału
Psalm a cappella
Czemu, o Panie, stoisz z daleka.
Ps 9 (10), 1
Zaparcie się Piotra
A pojmawszy go, wprowadzili do domu najwyższego kapłana, Piotr jednak szedł za nim z daleka. Gdy go ujrzała jedna służąca, siedzącego u światła, i przypatrzyła mu się, rzekła: ,,I ten z nim był”. „Niewiasto, nie znam go”. A po chwili ujrzawszy go inny rzekł: ,,I ty z nich jesteś”. ,,O, człowiecze, nie jestem”. A po upływie prawie jednej godziny ktoś inny począł twierdzić, mówiąc: „Prawdziwie i ten z nim był, bo i Galilejczykiem jest”. „Człowiecze, nie wiem, co mówisz!” I natychmiast, gdy on jeszcze mówił, zapiał kur. A Pan, obróciwszy się, spojrzał na Piotra. I wspomniał Piotr słowa Pana. A wyszedłszy stamtąd, gorzko zapłakał”.
Łk 22, 54–62
Aria
Osądź mię, Boże, i rozstrzygnij sprawę moją.
Ps 42 (43), 1
Naigrywanie się u arcykapłana
A mężowie, którzy go trzymali, naigrywali się z niego, bijąc go. I zakryli go, i bili go po twarzy, i pytali go, mówiąc: „Prorokuj, kto jest, co cię uderzył?” Toś ty jest Syn Boży?” „Wy powiadacie, żem ja jest.”
Łk 22, 63–70
Lament
Jeruzalem, Jeruzalem, nawróć się do Pana i Boga twego.
Z ,,Trenów Jeremiasza Proroka” wg wersji Mszału
Psalm a cappella
Zmiłuj się nade mną, Boże, bo mię podeptał człowiek, przez cały dzień najeżdżając utrapił mię!
Ps 55 (56), 2
Jezus przed Piłatem
I powstawszy całe ich mnóstwo, powiedli go do Piłata. I poczęli nań skarżyć, mówiąc: „Tego znaleźliśmy podburzającego nasz naród i zakazującego dawać podatki cesarzowi, i mówiącego, że on jest Chrystusem królem”. „Ty jesteś królem żydowskim?” „Ty powiadasz”. „Nie znajduję żadnej winy w tym człowieku”. Odesłał go do Heroda. A Herod zadawał mu wiele pytań, ale on nic mu nie odpowiadał. I wzgardził nim Herod i obleczonego w szatę białą odesłał do Piłata. A Piłat, wezwawszy przedniejszych kapłanów, rzekł do nich: „Nie znalazłem w tym człowieku żadnej winy. A przeto, ukarawszy go, wypuszczę”. „Strać tego, a wypuść nam Barabasza!” Piłat zaś przemówił znowu do nich, chcąc wypuścić Jezusa. Ale oni wołali, mówiąc: „Ukrzyżuj, ukrzyżuj go!” Cóż więc złego ten uczynił? Żadnej przyczyny śmierci w nim nie znajduję”.
Łk 23, 1–22
Część II
Droga krzyżowa
I doprowadziłeś mię do prochu śmierci.
Ps 21 (22) 16
A niosąc krzyż sobie wyszedł na to miejsce, które nazywają Trupia Głowa,
a po żydowsku Golgota.
J 19, I7
Passacaglia
Ludu mój, ludu, cóżem ci uczynił
lub czym cię zasmuciłem,
odpowiedz mi.
Czyż dlatego, żem cię wyprowadził z ziemi egipskiej, zgotowałeś krzyż
Zbawcy swemu.
Święty Boże,
Święty mocny,
Święty nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami.
Improperia
Ukrzyżowanie
Tam go ukrzyżowali; i łotrów, jednego po prawej,
a drugiego po lewej stronie.
Łk 23, 33
Aria
Krzyżu wierny, ty jedyny
pośród wszystkich słyniesz drzew:
W żadnym lesie się nie znajdzie
pień podobny, owoc, kwiat.
Słodkie drzewo krzyża,
na którym zawisło zbawienie świata.
Antyfona I i II hymnu „Pange lingua”
oraz antyfona na odsłonięcie Krzyża
Jezus zaś mówił: „Ojcze! Odpuść im, bo nie wiedzą, co czynią”.
A dzieląc się szatami jego, rzucili losy.
Łk 23, 24
Psalm a cappella
I doprowadziłeś mię do prochu śmierci.
Przebodli ręce moje i nogi moje,
policzyli wszystkie kości moje.
A oni przypatrywali się i patrzyli na mnie;
rozdzielili sobie szaty moje,
a o suknię moją los rzucali.
Ale ty, Panie, nie oddalaj ode mnie wspomożenia twego, wejrzyj ku
obronie mojej.
Ps 21 (22), 16–20
Naigrywanie się z Chrystusa ukrzyżowanego
I stał lud, patrząc: a naśmiewali się z niego przełożeni z nimi, mówiąc: „Innych wybawiał, niechże sam siebie wybawi, jeśli ten jest Chrystusem Bożym wybranym”. Naigrywali się też z niego i żołnierze, przychodząc, a ocet mu podając i mówiąc: „Jeśli ty jesteś królem żydowskim, wybawże sam siebie”.
Łk 23, 35–37
Jezus między łotrami
A jeden z tych łotrów, którzy wisieli, bluźnił mu, mówiąc: „Jeśli ty jesteś Chrystusem, wybawże samego siebie i nas”. Odpowiadając zaś drugi karcił go, wówiąc: „Ani ty się Boga nie boisz, chociaż tę samą karę ponosisz? A my wprawdzie słusznie, bo godną zapłatę za uczynki odbieramy: lecz ten nic złego nie uczynił. Panie, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do królestwa swego!” „Zaprawdę mówię tobie, dziś ze mną będziesz w raju”.
Łk 23, 39–43
Rozmowa z matką i Janem pod krzyżem
A stały obok krzyża Jezusowego matka jego i siostra matki jego, Maria Kleofasowa, i Maria Magdalena. Gdy więc ujrzał Jezus matkę i ucznia, którego miłował, stojącego, mówi matce swojej: „Niewiasto, oto syn twój”. Potem mówi uczniowi: „Oto matka twoja”.
J 19, 25–27
Stabat Mater
Bolejąca Matka stała
U stóp krzyża, we łzach cała,
Kiedy na nim zawisł Syn.
Któryż człowiek nie zapłacze,
Widząc męki i rozpacze
Matki Bożej w żalu tym?
Matko, coś miłości zdrojem.
Przejmij mnie cierpieniem swojem,
Abym boleć z tobą mógł.
Niechaj Serce moje pała,
By radością mą się stała
Miłość, którą – Chrystus Bóg.
Gdy kres dni przede mną stanie,
Przez twą Matkę dojść mi, Panie,
Do zwycięstwa palmy daj.
Kiedy umrze moje ciało.
Niechaj duszę mą z swą chwałą
Czeka twój wieczysty raj.
Sekwencja „Stabat Mater”
Śmierć Chrystusa
Była zaś prawie godzina szósta i nastały ciemności po wszystkiej ziemi aż do godziny dziewiątej. I zaćmiło się słońce, a zasłona świątyni w pół się rozdarła. A Jezus, zawoławszy głosem wielkim, rzekł: ,,Ojcze, w ręce twoje polecam ducha mojego!” A to rzekłszy, skonał.
Łk 23, 44–46
„Wykonało się”.
J 19, 30
Finale (Psalm)
W Tobie, Panie, nadzieję miałem, niech nie będę zawstydzony na wieki;
w sprawiedliwości Twojej wybaw mię!
Nakłoń ku mnie ucha Twego, pośpiesz się, aby mię wyrwać;
Bądź mi Bogiem obrońcą i domem ucieczki, aby mię zbawić!
W ręce Twe polecam ducha mego;
odkupiłeś mię, Panie, Boże prawdy!
Ps 30 (31), 2–3, 6
Teksty Ewangelii i psalmów według: Pismo Święte Starego i Nowego
Testamentu w przekładzie polskim Jakuba Wujka, Wydawnictwo
Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1962. Inne teksty według:
Mszał Rzymski Bruges 1949 konfrontowany z Mszałem Rzymskim
Poznań 1963.
