Kagel Mauricio
(1931–2008)
ur. w Buenos Aires, zm. w Kolonii, jedna z największych osobowości muzyki współczesnej. Studiował filozofię i literaturę, muzyki uczył się u nauczycieli prywatnych. Komponował od lat pięćdziesiątych , próbując wyłamać się z forsowanej przez rząd Peróna oficjalnej estetyki neoklasycyzmu. Uzyskawszy w 1957 stypendium DAAD, wyjechał do Kolonii i osiadł tam na stałe. Kojarzono go z tzw. drugim pokoleniem Darmstadtu; był też kilkakrotnie uczestnikiem, a w latach siedemdziesiątych wykładowcą Międzynarodowych Kursów Wakacyjnych Nowej Muzyki w tym ośrodku. Udzielał się w studiach muzyki elektronicznej, był profesorem Musikhochschule w Kolonii, wykładał m.in. w Stanach Zjednoczonych, dyrygował, zakładał zespoły nowej muzyki w Kolonii, Berlinie i Utrechcie. Jego nazwisko wiąże się przede wszystkim z nowym gatunkiem teatru muzycznego, na który wywarł przemożny wpływ. Niezależnie od radykalnie nowatorskich pomysłów realizowanych w formach teatralnych wypracował także swoistą estetykę w muzyce absolutnej, wykorzystując instrumenty w sposób niezgodny z ich naturą i tradycją. Ogromna spuścizna twórcza Kagela obejmuje nie tylko utwory sceniczne, orkiestrowe i kameralne w niezliczonych układach instrumentalnych, ale także filmy i partytury do sztuk radiowych. Z zasady kompozytor dokonywał w nich spektakularnych wyłomów we wszelkich przejawach akademizmu, w szczególnie jaskrawy sposób odcinając się od tradycji niemieckiej. Zrywał z klasyką z właściwą sobie wyobraźnią i humorem, a niewyczerpana inwencja pozwalała mu wciąż odkrywać nowe sposoby ekspresji i czyniła niepodatnym na wpływy. Kompozytor wymagał od wykonawców, by wyrażali raczej treści dramatyczne niż muzyczne utworu, byli aktorami bądź mimami, często kazał im komentować werbalnie ich własną grę. W późniejszych utworach wysnuwał także treści dramatyczne z samego materiału dźwiękowego (jak w kompozycji Match, gdzie toczą z sobą grę – mecz – dwie wiolonczele, a sędziuje perkusista). Liczne filmy Kagela są czymś więcej niż dokumentalnym zapisem jego utworów scenicznych; charakteryzuje je przewaga elementu wizualnego nad muzycznym, widoczna także w samym zapisie. Najbardziej znany stał się Ludwig van, zrealizowany przez WDR w 1970 r.
W a ż n i e j s z e u t w o r y (od 1985): Pan na flet piccolo i kwartet smyczkowy (1985), Sankt-Bach Passion na solistów, chór i wielką orkiestrę (1981–85), Ein Brief, scena koncertowa na mezzosopran i orkiestrę (1985–86), Mitternachtsstück na głosy i instrumenty (1986), Muzyka na instrumenty klawiszowe i orkiestrę (1987–88), Quodlibet na głos żeński i orkiestrę (1986–88), Phantasiestück (1987–88), Les idées fixes, rondo na orkiestrę (1989), Fragmente Ode na podwójny chór, instrumenty dęte i perkusję (1989), Zwei Akte, Grand Duona saksofon i harfę (1989), Liturgienna głosy solowe, dwa chóry i wielką orkiestrę (1990), Nordosten z Die Stücke der Windrose na orkiestrę salonową (1990), Opus 1.991, utwór koncertowy na orkiestrę (1990), Nord westen i Südosten z Die Stücke der Windrose na orkiestrę salonową (1991), Konzertstück na kotły i orkiestrę (1992), Etiuda nr 1 na wielką orkiestrę (1992), Passé composé, rapsodia fortepianowa (1993), Episoden, Figuren, solo na akordeon (1993), IV Kwartet smyczkowy (1993), Südwesten, Westenoraz Norden z Die Stücke der Windrosena orkiestrę salonową (1993), Interview avec D.na Pana Croche i orkiestrę, tekst Claude’a Debussy’ego (1995), Schatten klänge, trzy utwory na klarnet basowy (1995), L’art bruit, solo dla dwojga (1995), À deux mains, impromptu na fortepian (1995), Etiudy nr 2–3 na wielką orkiestrę (1996), 1898, symfonia kameralna na głosy i instrumenty (1972–73, nowa orkiestracja 1996), Orchestrion-Straat na zespół kameralny (1996), Auftakte, sechshändig na fortepian i dwie perkusje (1996; wersja na dwa fortepiany i dwie perkusje: Auftakte, achthändig, 2003), Eine Brise na 111 rowerzystów, wydarzenie sportowe na wolnym powietrzu, wzbogacone muzyką (1996), Ragtime à trois na skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1997), Playback Play, wiadomości z targów muzycznych, utwór radiowy (1997), Orgelmusik zu vier Händen (1997), Duodramen na głosy i orkiestrę (1998), Impromptu nr 2 na fortepian (1998), Semikolon, akcja z bębnem basowym (1999), Schwarzes Madrigal na głosy i instrumenty (1999), Entführung im Konzertsaal, raport muzyczny z pewnego incydentu (1999), Burleske na saksofon barytonowy i chór (2000), Quirinus’ Liebeskuss na zespół wokalny i instrumenty (2001), Broken Chords na wielką orkiestrę (2001), II Trio fortepianowe (w jednej części) (2001), Double Sextet na zespół (2001), Koncert na flet, harfę, perkusję i smyczki (2002), Der Turm zu Babel, melodie na głos solo (2002), Andere Gesänge, intermezza na sopran i na orkiestrę (2003), Magic Flutes, nieustający kanon przerywany na 12 (2004), Vorzeitiger Schlußverkauf, niedokończony pamiętnik reżysera dźwięku, sztuka radiowa (2004),Fremde Töne und Widerhallna orkiestrę (2005), Capricciona dwa fortepiany (2005), L’invention d’Adolphe Sax na kwartet saksofonowy i chór kameralny (2006), Divertimento?, farsa na zespół (2006), Quasi nientena zamknięte usta (2007).
F i l m y (od 1980): Blue’s Blue (1981), mm 51 (1983), Szenario: Un chien andalou (Buñuel/Dalí) (1982), Er, film telewizyjny oparty na fantazji radiowej Rrrrrrr..... (1984), Dressur (1985), Mitternachtsstük (1987), Répertoire (1989), Bestiarium(2000).
