Świat oper Zygmunta Krauzego

Zygmunt Krauze należy do kręgu najważniejszych kompozytorów polskich starszego pokolenia. Jego znaczące osiągnięcia artystyczne od półwiecza zwracają uwagę słuchaczy, krytyków i muzykologów, co dokonało się głównie za sprawą stworzonego przez niego unizmu muzycznego, wzorowanego na malarskim unizmie Władysława Strzemińskiego.

Teatr operowy zdaje się szczególnie fascynować Krauzego w ostatnich kilkunastu latach. Co prawda opera znalazła się w jego kręgu zainteresowań nieco wcześniej (Gwiazda, 1981), ale dopiero w XXI wieku zaznaczyła się większa aktywność artysty w tej dziedzinie: w latach 2001–15 skomponował kolejnych pięć oper. Idea powstania książki na ten temat narodziła się spontanicznie wiosną 2015 roku, kiedy Senat i władze Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi nadawały profesorowi Zygmuntowi Krauzemu zaszczytny tytuł doktora honoris causa. Niedługo później w gronie pracowników Katedry Teorii Muzyki tej uczelni zakiełkowała myśl o tym, by przypieczętować to zdarzenie napisaniem monografii poświęconej twórczości operowej artysty.

Idea książki Świat oper Zygmunta Krauzego zasadza się na dwutorowym przedstawieniu twórczości operowej kompozytora, co znalazło wyraz w dwuczęściowym układzie pracy. W części pierwszej – zatytułowanej Syntezy: Dzieło operowe Zygmunta Krauzego – znalazły się teksty, których autorzy proponują pogłębioną refleksję nad poszczególnymi aspektami jego spuścizny operowej, traktując sześć oper Krauzego en bloc, jako swoiste opus magnum jego dotychczasowej działalności w dziedzinie teatru muzycznego. Zagadnienia podejmowane w kolejnych tekstach tej części książki pozwalają czytelnikowi zaznajomić się z estetyką opery kompozytora, z jej rozmaitymi aspektami i zakresami. Część druga, zatytułowana Analizy: Dzieła operowe Zygmunta Krauzego, składa się z sześciu rozdziałów, z których każdy został poświęcony jednej operze. Czytelnik zainteresowany konkretnym dziełem kompozytora może traktować tę część pracy jako swoisty przewodnik operowy po utworach Krauzego, napisany z zachowaniem rygoru prac naukowych i stanowiący przy okazji przejaw indywidualnego potraktowania problemu przez danego autora.

Taki kształt książki daje okazję do wielowymiarowego i szerokiego spojrzenia na dotychczasową twórczość operową Krauzego. Wyraźna kulminacja zainteresowań operą u tego artysty w pierwszych piętnastu latach XXI wieku budzi nadzieję, że kompozytor nie powiedział jeszcze ostatniego słowa w tej dziedzinie oraz że w kolejnych latach będzie w dalszym ciągu z dużą pasją tworzyć opery. Wypada mieć też nadzieję, że niniejsza książka – stanowiąca w zamiarze autorów wypełnienie ewidentnej luki w badaniach nad współczesną operą polską – będzie wymagała wkrótce napisania dalszego ciągu.