|
|
ur. w 1970, studiował inżynierię dźwięku, a następnie
kompozycję w Konserwatorium Królewskim w Hadze. Jest uczniem Diderika
Wagenaara, Giliusa van Bergelijka i Louisa Andriessena - prominentnych
postaci tzw. szkoły haskiej - ale mimo pewnych podobieństw formalnych,
jego muzyka nie ma nic wspólnego z duchem tej szkoły. Michel van der Aa
używa idiomu atonalnego z pełną swobodą, a komputer to dla niego
naturalne narzędzie - nie komponowania, lecz produkowania ścieżek dźwiękowych,
które stanowią jakby jeszcze jeden instrument i wzbogacają słownik
jego muzyki.
Zainteresowanie wizualnym i dramatycznym aspektem muzyki skłoniło
kompozytora do eksperymentowania z potencjałem aktorskim muzyków (mimika
i gra aktorska) i do podjęcia dodatkowych studiów: ostatnio ukończył
reżyserię filmową w Nowojorskiej Akademii Filmowej. Współpracował z
choreografami: Kazuko Hirabayashim, Philippem Blanchardem, Benem Wrightem,
Annabellą Lopez Ochoa, a także z reżyserami filmowymi: Halem Hartleyem
i Peterem Greenawayem.
Muzyka Michela van der Aa jest często wykonywana na estradach
i scenach krajowych i zagranicznych. Odnotowały ją w swych programach
takie festiwale, jak Berliner Festspiele, Festival d'Automne
ą Paris, Donaueschinger Musiktage, Gaudeamus Muziekweek, Moskiewski
Tydzień Muzyczny, Festiwal Muzyczny w Jekatierinburgu, Biennale w
Zagrzebiu, Matinee op de Vrije Zaterdag, New Music Series w Los Angeles
Philharmonic, Nederlandse Muziekdagen, Spring Loaded Festival w Londynie i
Warszawska Jesień. Wśród wykonawców znalazły się m.in. szwedzka
Orkiestra Symfoniczna Norrköping, Orkiestra Kameralna Radia
Holenderskiego (pod dyrekcją Petera Eötvösa), kanadyjska orkiestra
Esprit, Uralska Akademicka Orkiestra Symfoniczna, Orkest de Volharding,
New National Theatre w Tokio, Opera Holenderska, a także zespoły: Schönberg
Ensemble (pod dyrekcją Reinberta de Leeuw), musikFabrik, Asko, Albany
Dogs of Desire, Continuum (Toronto), Ives Ensemble
i Tomoko Mukiyama.
Van der Aa był pierwszym Holendrem wyróżnionym w 1999 r. prestiżową
Międzynarodową Nagrodą Gaudeamus (za kompozycję Between). W 2000 r.
zdobył Nagrodę-Zachętę im. Matthijsa Vermeulena, przyznawaną przez
Fundację Sztuki w Amsterdamie (za Attach).
W planach ma m.in. nową operę, zamówioną przez Nederlandse Oper na rok
2006.
Ważniejsze utwory: Auburn na gitarę i ścieżkę dźwiękową
(1994), Oog na wiolonczelę i ścieżkę dźwiękową (1995), Now [in
fragments] na sopran, klarnet/klarnet basowy, wiolonczelę i ścieżkę dźwiękową
(1995), Starring at the Space na orkiestrę kameralną (1995-96), Span na
zespół i ścieżkę dźwiękową (1996), Between na kwartet perkusyjny
i ścieżkę dźwiękową (1997), Wake na duo perkusyjne (1997), Solo na
perkusję (1997), Quadrivial na flet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian
(1997), Double na skrzypce i fortepian (1997), Faust na zespół i ścieżkę
dźwiękową (1998), Above na zespół i ścieżkę dźwiękową (1999),
Writing to Vermeer, warstwa elektroniczna opery L. Andriessena do libretta
P. Greenawaya (1999), Kaprys na skrzypce (1999), Attach na zespół
i ścieżkę dźwiękową (1999-2000), See-through na orkiestrę (2000),
Just before na fortepian i ścieżkę dźwiękową (2000), The New Math(s),
ścieżka dźwiękowa do filmu Hala Hartleya (wspólnie z L. Andriessenem;
2000), Here[to be found] na sopran, orkiestrę kameralną i ścieżkę dźwiękową
(2001), Vuur na zespół i ścieżkę dźwiękową (2001), One, opera
kameralna na sopran, wideo i soundtrack do libretta własnego (2002), Here
[in circles] na sopran i zespół (2002), Here [enclosed] na orkiestrę
kameralną i ścieżkę dźwiękową (2003), Solitaire na skrzypce
i ścieżkę dźwiękową (2003), Memo na skrzypce i przenośny magnetofon
kasetowy (2003).
Ponadto czarno-biały film autorski 16 mm pt. Passage (2002).
One, opera kameralna
Słuchacz utworów Michela van der Aa często ma ochotę rozejrzeć się
wokół siebie, by zlokalizować źródło dochodzących do niego dźwięków.
Niekiedy muzycy mają niewidzialne towarzystwo taśmy, która nawiązuje z
nimi dialog; innym razem widzialne instrumenty wydają dziwne,
nieoczekiwane brzmienia. Dla van der Aa dźwięk to coś elas-tycznego, co
daje się modelować, przyjmuje wciąż nowe postaci, czasem
rozpoznawalne, czasem nie.
Dokładnie tak samo dramatopisarza fascynuje duch ludzki i jego cielesne
pozy. I nie jest to przypadek: van der Aa jest w swej muzyce
dramatopisarzem. Ludzie bywają ustępliwi lub uparci, dominujący lub
zdominowani, wspierają się lub działają przeciwko sobie. Dokładnie
tak samo jak dźwięki muzyki van der Aa, które z niezwykłą ekspresyjną
siłą oddziałują na publiczność. Chociaż kompozytor nie wywołuje
obrazów wprost, powstają one w umyśle nawet najbardziej pozbawionego
wyobraźni słuchacza. Czasem też wizualizacja potencjału dramatycznego
jest dziełem muzyków-wykonawców.
W operze One van der Aa łączy śpiew, wideo i dźwięki elektroniczne.
Rolę protagonisty gra i śpiewa Barbara Hannigan (sopran); jej partię
uzupełnia i wspiera projekcja wideo. Jest ona ściśle dopasowana do
wykonania live i razem tworzą całość doskonałą.
Treść opery: pięć starych kobiet opowiada o identycznym,
fundamentalnym wydarzeniu swego życia. Okazuje się, że w każdym z tych
wydarzeń kluczową rolę odegrał protagonista dramatu. Stopniowo
odkrywamy naturę relacji protagonisty do każdej z kobiet; powstaje
wnikliwy portret kobiety kompletnie zagubionej.
One jest efektem współpracy kompozytora z Barbarą Hannigan. Poprzednio
kompozytor pracował z nią przy komponowaniu Here [to be found] i Here [in
circles]. Pierwszy z tych utworów miał swą prapremierę podczas
festiwalu w Donaueschingen, dla którego został skomponowany (wykonawcy:
B. Hannigan oraz Radio Kamer Orkest). Prawykonanie drugiego odbyło się
podczas Tygodnia Muzyki Gaudeamus w 2002 r. (wykonawcy: B. Hannigan z
zespołem asko).
Produkcja: Fundacja Gaudeamus, Vereiniging van Aktuele Muziek Podia (vamp),
przy wsparciu MusiekGroep Nederland i Centrum Muzycznego De Ijsbreker.
|
