|
|
ur. 1944. W czasach niespotykanej dotąd kulturalnej i muzycznej różnorodności,
muzyka Johna Tavenera pozostaje głosem unikalnym i pełnym jednolitej
mocy. Po raz pierwszy kompozytor zwrócił na siebie uwagę w 1968 r.
premierą oratorium The Whale, wykonanym podczas koncertu inaugurującego
działalność London Sinfonietty. Dzieło to zainteresowało zespół The
Beatles, dzięki czemu ukazało się na płycie, wydanej przez ich wytwórnię
Apple.
Mimo że awangardowy styl Tavenera z lat siedemdziesiątych kontras-tuje z
kontemplacyjnym pięknem utworów późniejszych, z których jest
najbardziej znany, zalążki tego piękna były już wówczas widoczne. Użycie
głosów dziecięcych w pierwszym utworze zamówionym przez festiwal bbc
Proms, In Alium (1968), oraz w Celtic Requiem demonstruje fascynację
dziecięcą niewinnością, przenikającą całą jego twórczość.
Wczesne kompozycje Tavenera, zwłaszcza ThérŹse (1973), zamówiona przez
Royal Opera House, oraz A Gentle Spirit (1977) na podstawie opowiadania
Dostojewskiego pokazały, że duchowość i mistycyzm to główne źródła
jego inspiracji.
Nawrócenie na wiarę prawosławną w 1977 r. wzmogło przekonanie
kompozytora, że wschodnie tradycje zachowały pierwotną siłę, którą
utracił Zachód. Od tego czasu jego język muzyczny poszedł w kierunku
eterycznego piękna, z częstymi odniesieniami do muzyki wschodniego kościoła
prawosławnego.
W 1989 r. Tavener ponownie znalazł się w centrum zainteresowania, kiedy
podczas festiwalu bbc Proms miał premierę jego utwór The Protecting
Veil. W 1992 r. telewizja bbc 2 nadała poświęcony kompozytorowi film
dokumentalny Glimpses of Paradises. Pięćdziesiąte urodziny Tavenera
uczczone zostały w 1994 r. przez bbc organizacją festiwalu "Ikons",
jak również kolejnym zamówieniem ze strony festiwalu bbc Proms, w
wyniku którego powstała kompozycja The Apocalypse.
W 1997 r. wykonanie Song for Athene podczas pogrzebu księżej Diany
pokazało, że wpływ jego muzyki wykroczył poza grupę społeczną
bywalców koncertów. Tavenerem żywo zainteresowały się media, co
zaowocowało kolejnym dokumentem w programie lwt South Bank Show.
Fascynacja Tavenerem nie słabnie; premiera A New Beginning miała miejsce
w londyńskim Millennium Dome w ostatnich minutach roku 1999, a 4 stycznia
2000 r. w Katedrze św. Pawła w Londynie odbyło się prawykonanie Fall
and Resurrection, rejestrowane przez radio i telewiz-ję. Sam kompozytor
uhonorowany został tytułem szlacheckim, ogłoszonym na milenijnej liście
honorowej; ponadto w tym samym roku londyński South Bank Centre
zorganizował duży festiwal jego muzyki. Wzrasta liczba zamówień
zagranicznych, świadczących o dużym rezonansie międzynarodowym twórczości
Tavenera. Dla działającego w San Francisco chóru Chanticleer napisane
zostały Lamentations and Praises (2000; nagranie w jego wykonaniu
przyniosło Tavenerowi nagrodę Grammy dla najlepszej współczesnej
kompozycji klasycznej w 2003 r.), a dla orkiestry w Minnesocie - Ikon of
Eros (2001).
Jednocześnie Tavener zaczął zmierzać w nowym kierunku, źródła
prawosławne zaczęły w jego muzyce stopniowo ustępować miejsca wpływom
innych kultur. Zmiana ta została zapowiedziana przez użycie rytmów
hinduskich w utworach Samaveda (1997) i Song of the Cosmos (2000) oraz
wprowadzenie takich instrumentów, jak tybetańskie misy świątynne w
wielu utworach z lat dziewięćdziesiątych. Tavener mówi, że to podczas
pisania ośmiogodzinnego epickiego The Veil of the Temple (2001) odkrył,
że aby wyrazić swoje przesłanie, powinien spojrzeć dalej niż tylko na
prawosławie. Stąd zainteresowanie kompozytora filozofią
uniwersalistyczną szwajcarskiego metafizyka Fritjhofa Schuona, obejmującą
wszystkie największe tradycje religijne. Zmiana kierunku manifestuje się
w dziełach napisanych po 2001 r., przede wszystkim w The Veil of the
Temple, Lament for Jerusalem (z tekstami chrześcijańskimi i islamskimi)
i Hymn of Dawn, bazującym na tekstach hinduskich, sufickich, chrześcijańskich
i żydowskich, jak też na muzyce amerykańskich Indian.
wg Davida McCleery'ego
Ważniejsze utwory (od 1984): Ikon of Light na chór
mieszany i smyczki (1984), Eis Thanaton na sopran, bas i orkiestrę
(1986), Akathist of Thanksgiving na dwa alty, dwa kontratenory, tenor,
baryton, dwa basy, chór mieszany, kotły, dzwony rurowe (organy) i
smyczki (1987), Prayer (for Szymanowski) na bas i fortepian (1987), Song
for Ileana na flet (1988), The Protecting Veil na wiolonczelę i smyczki
(1988), Ikon of St. Seraphim na dwoje skrzypiec, kontratenor, cztery basy,
chór mieszany i orkiestrę (1988), Ikon of the Crucifixion na sopran,
kontratenor, baryton, bas, chór mieszany i orkiestrę (1988), Let Not the
Prince Be Silent na dwa chóry antyfonalne (1988), Resurrection na sopran,
kontratenor, bas, aktorów, chór mieszany, chór męski i orkiestrę
(1989), The Repentant Thief na klarnet i orkiestrę (1990), Eternal Memory
na wiolonczelę
i smyczki (1991), Mary of Egypt na sopran, alt, bas, chór dziecięcy, chór
mieszany i orkiestrę (1991), Apocalypse na sopran chłopięcy, sopran,
kontralt, siedem kontratenorów, tenor, bas, chór chłopięco-męski
i orkiestrę w trzech grupach rozmieszczonych przestrzennie (1993),
Theophany na orkiestrę (1993), The World is Burning na chór mieszany
i tam-tam (1993), The Myrrh-Bearer na altówkę, chór i perkusję (1993),
Akhmatova Songs na sopran i wiolonczelę (1993), Agraphon na sopran
i orkiestrę (1994), Let's Begin Again na chór mieszany i orkiestrę
(1995), Svyati na wiolonczelę i chór mieszany (1995), Petra na śpiewający
zespół smyczkowy (1996), Vlepondas na wiolonczelę, sopran i baryton
(1996), Fall and Resurrection na sopran, kontratenor, baryton, chór
mieszany i orkiestrę (1997), The Last Discourse na kontrabas
amplifikowany, sopran, bas i chór mieszany (1997), My Gaze Is Ever upon
You na skrzypce i taśmę (1997), Lament for Constantinople na baryton i
flet altowy (1997), Mystagogia na orkiestrę (1998), Iero Oniro (A Sacred
Dream) na sopran, zespół instrumentalny i taśmę (1999), Total Eclipse
na saksofon, sopran chłopięcy, tenor, kontratenor, chór mieszany i
orkies-trę (1999), The Bridegroom na cztery głosy żeńskie i kwartet
smyczkowy (1999), Prayer of the Heart na głos, misy tybetańskie, dzwon
cerkiewny
i kwartet smyczkowy (1999), Ikon of Eros na skrzypce, sopran, chór
mieszany i orkiestrę (2000), Mahamatar na niski głos żeński, chór chłopięcy,
dzwony rurowe i smyczki (2000), Song of the Cosmos na sopran, baryton, chór
mieszany i orkiestrę (2000), The Fool na chór mieszany a cappella
(2000), Lamentations and Praises na chór męski i orkiestrę (2000),
Lament for Jerusalem na sopran, kontratenor, chór mieszany i orkiestrę
(2002), The Veil of the Temple na sopran, chór mieszany, chór chłopięcy
i orkiestrę (2002), Butterfly Dreams na chór mieszany a cappella (2002),
Maya Atma na skrzypce, sopran i perkusję (2002), Supernatural Songs na
kontratenor lub mezzosopran i orkiestrę (2003).
The Bridegroom (Oblubieniec)
Jeśli odrzucimy Chrystusa - Olubieńca, który jest Światłem i Życiem
świata - koniec naszego życia stanie się zarazem śmiercią naszego
ducha.
Oto temat utworu The Bridegroom - temat ekstatyczny, a jednocześnie pełen
skruchy i promieniejącej światłości. W swym ekstatycznym świetle,
ewokowanym w nieskończonych łukach melodii, w wy-woływaniu poczucia głębokiej
skruchy muzyka powinna być niemal nie do zniesienia...
Chrystusa - Oblubieńca reprezentuje kwartet smyczkowy, a głosy żeńskie
symbolizują ludzi. Przepełnia ich głęboka tęsknota, którą uznać można
za rodzaj Boskiego erosa.
Utwór powinien być wykonywany w dużej przestrzeni z silnym pogłosem,
najlepiej w kościele, a śpiewaków ma dzielić duża odległość od
kwartetu smyczkowego.
The Bridegroom powstało na zamówienie zespołu Anonymous 4 oraz
Chilingirian String Quartet, którzy dokonali prawykonania dzieła 17 października
2000 r. w Queen Elizabeth Hall w Londynie.
|
