|
John Cage (1912-1992)
ur. w Los Angeles, uczęszczał do Pomona College w Claremont, grę
na fortepianie studiował u F. Dillona w Los Angeles i L. Lévy'ego
w Paryżu, jego pierwszym nauczycielem kompozycji był R. Buhling. W
1933-34 studiował u H. Cowella i A. Weissa w Nowym Jorku, następnie
przez dwa lata u A. Schönberga w Los Angeles. W 1943 przeniósł się
do Nowego Jorku, gdzie podjął współpracę z M. Cunninghamem, w
którego zespole tanecznym objął kierownictwo muzyczne. W latach
1949-51 był słuchaczem wykładów Daisetza T. Suzuki na temat
buddyzmu zen, podjął też współpracę z malarzem Robertem
Rauschenbergiem i pianistą Davidem Tudorem. W tym czasie skupił
wokół siebie grupę młodych kompozytorów, do której należeli
m. in. Morton Feldman, Christian Wolff i Earle Brown. W latach
1948-52 wykładał na wakacyjnych kursach w Black Mountain College,
1956-60 w New School of Music w Nowym Jorku. Jako uznany w międzynarodowym
środowisku ekspert w dziedzinie mykologii, prowadził wykłady z
tej dziedziny i był jednym z założycieli New York Mycological
Society. W 1958 podczas Międzynarodowych Wakacyjnych Kursów Nowej
Muzyki w Darmstadcie zaprezentował ideę muzyki opartej na
procedurach przypadkowych. W 1968 został członkiem National
Institute of Arts and Letters. Od 1960 działał przede wszystkim
jako niezależny artysta, prywatnie nauczając kompozycji i wykładając
na uniwersytetach.
Ważniejsze utwory: Imaginary Landscape No.1 na magnetofony (1939),
First Construction (in Metal) na sekstet perkusyjny (1939),
Bacchanale na fortepian preparowany (1940), Living Room Music na
perkusję i kwartet mówiony (1940), The Wonderful Widow of Eighteen
Springs na głos i zam-knięty fortepian (1942), In the Name of the
Holocaust na fortepian preparowany (1942), Sonaty i interludia na
fortepian preparowany (1948-50), Music of Changes, cztery tomy na
fortepian (1951), Imaginary Landscape No. 4 na 12 radioodbiorników
(1951), Seven Haiku na fortepian solo (1952), 4'33" (tacet) na
dowolny instrument(y) (1952), Williams Mix na taśmę (1952), Water
Music (1952), 59 1/2" for a String Player (1953),
34'46.776" dla pianisty (1954), 26'1.1499 na instrument
smyczkowy (1955), 27'10.554" dla perkusisty (1956), Radio Music
(1956), Fontana Mix na taśmę (1958), Koncert na fortepian i
orkiestrę (1958), Electronic Music for Piano (1965), hpschd (z
Lejarenem Hillerem Jr.) na klawesyny i taśmy (1967-69), Cheap
Imitation na różne składy wykonawcze (1969), Song Books dla
jednego lub kilku wykonawców (1970), Etudes Australes,
32 utwory w 4 księgach na fortepian (1974-75), Renga (1976), 49
Waltzes for the Five Boroughs (1977), Kwartety I-VIII na zespoły
orkiestrowe (1976-78), Etudes Boreales I-IV na fortepian lub
wiolonczelę (1978), Freeman Etudes na skrzypce (1977-80), Litany
for the Whale na dwa głosy (1980), Thirty Pieces for Five
Orchestras (1981), Thirty Pieces for String Quartet (1983), Music
for... (1984), Perpetual Tango na fortepian (1984), Ryoanji, wersje
na różne instrumeny (1983-85), Haikai na gamelan (1986), dwie
opery Europeras I & II (1987), dwa teatry muzyczne Europeras III
& IV (1990), One9 na shô solo (1991) .
One9
W wieku 80 lat John Cage widział siebie jako kompozytora, pisarza
i artystę, który zyskał złą sławę i rozpoznawalność na światową
skalę. Podczas, gdy do tej pory tylko mały krąg wspaniałych
wykonawców związany był z jego dziełem, teraz zespoły i soliści
nagradzali go zamówieniami na wciąż nowe kompozycje. Aby nadążyć
z wypełnianiem zamówień, Cage raz jeszcze zwrócił się o pomoc
do swego długoletniego asystenta Adrew Culvera, który rozwinął
nowy program komputerowy, dając kompozytorowi możliwość bardzo
szybkiego pisania muzyki.
Nowe utwory, którym Cage poświęcił niemal całą swą uwagę w
latach 1987-92, są znane jako "utwory liczbowe" ("number
pieces"). Tytuł każdego z nich zawiera wyłącznie numer
pisany słownie (One, Two, Fourteen, etc.), odnoszący się do
liczby wykonawców dzieła.
Utwory liczbowe generalnie wykorzystują pojedyncze dźwięki, a
nawet konwencjonalne akordy na przemian z niezrozumiałymi hałasami
i dysonansami. Przejrzystość, cechująca większą część utworów
serii, pozwala nawet zwrócić uwagę na sposób atakowania dźwięków,
ich strojenie czy konkretny tembr brzmienia. Ogółem demonstrują
one ciche pojednanie Cage'a z harmonią, którą teraz definiuje on
jako "kilka dźwięków... notowanych w tym samym czasie".
Cage po raz pierwszy spotkał Mayumi Miyatę podczas swego
historycznego powrotu w 1990 r. na kursy letnie do Darmstadtu;
kompozytor był oczarowany brzmieniem jej instrumentu i napisał dla
niej
w sumie trzy utwory. Swoim zwyczajem, zanim przystąpił do
komponowania, pragnął poznać jak najwięcej możliwości tego
instrumentu - wśród jego papierów zachowały się notatki z
pojedynczymi dźwiękami i klasterami ("aitake"), zarówno
znanymi, jak i nieznanymi, które można wykonać na shô. Kiedy miał
zebrany taki materiał, mógł użyć operacji rachunku
prawdopodobieństwa, aby ze wszystkich możliwości wybrać te, które
staną się dźwiękami dla jego nowych utworów, tym samym tworząc
rezultaty, które - miał nadzieję - zadziwią go i zainteresują,
kiedy w końcu usłyszy je podczas wykonania.
Rob Haskins
|
