|
ur. 1925 w Montbrison, studiował pod kierunkiem Oliviera
Messiaena, René Leibowitza i Andrée Vaurabourg-Honegger. W 1946 r.
zainicjował w teatrze Jeana-Louisa Barraulta koncerty "Domaine
Musical". W 1955 r. wielkim sukcesem kompozytora stało się
prawykonanie Le Marteau sans ma?tre na festiwalu mtmw w Baden-Baden.
W latach 1955-1960 wykładał na kursach w Darmstadcie, gdzie w 1957
r. wykonano jego III Sonatę.
Kolejne ważne premiery miały miejsce w 1958 r. w Hamburgu (m. in.
Improvisation sur Mallarmé). W latach 60. aktywność Pierre'a
Bouleza coraz wyraźniej zaczyna skupiać się na działalności
dyrygenckiej i pedagogicznej, m.in. od 1960 kompozytor prowadził
kursy analizy, kompozycji oraz dyrygentury w Bazylei, w 1963 gościnnie
wykładał kompozycję na Uniwersytecie Harvarda. W latach 1971-75
był głównym dyrygentem bbc Symphony Orchestra, w latach 1971-77 -
New York Philharmonic Orchestra, a w latach 1967-72 regularnie
dyrygował również Cleveland Orchestra. W 1975 r. zakłada
Ensemble InterContemporain, zaś w 1977 otwiera podwoje
projektowanego od kilku lat ircam. W 1976 r. po raz pierwszy
prowadzi w Bayreuth Wagnerowski Pierścień w inscenizacji Patrice'a
Chéreau.
W 1991 otrzymał honorowy doktorat Uniwersytetu we Frankfurcie, w
1992 - nagrodę im. Adorna w tymże mieście, a w 1998 doktorat
honoris causa Connecticut College. Jest również laureatem nagrody
Ernsta von Siemensa (1979) oraz Grawemayer Award (2001). W roku
2000, w związku z 75. rocznicą urodzin kompozytora, w wielu
stolicach odbyły się koncerty z jego muzyką, m.in. w Londynie
(seria koncertów London Symphony Orchestra pod jego dyrekcją),
Nowym Jorku, Paryżu i Wiedniu. W tym samym roku Boulez otrzymał
nagrodę Grammy w kategorii klasycznej muzyki współczesnej za utwór
Répons, jak również Israeli Wolf Prize for the Arts. W 2001 r.
zainaugurował Rok Węgierski we Francji serią wykonań utworów
Bartóka, z udziałem m.in. Maurizia Polliniego, Gila Shahama i
Ensemble InterContemporain. W roku 2002 został
kompozytorem-rezydentem festiwalu w Lucernie, prowadził warsztaty
dyrygentury oraz koncerty z bbc Symphony, Filharmonikami Berlińskimi
i Ensemble InterContemporain. W tym samym roku odbyło się
prawykonanie nowej wersji jego Dérive 2.
Ważniejsze utwory: Sonatina na flet i fortepian (1946), 12
Notations na fortepian (1946), I Sonata fortepianowa (1946),
Structures I na dwa fortepiany (1952), Le Marteau sans ma?tre na głos
żeński i sześć instrumentów (1955),
III Sonata fortepianowa (1957), Pli selon pli, portrait de Mallarmé
na sopran i orkiestrę (1958), Structures II na dwa fortepiany
(1961), Figures - Doubles - Prismes na orkiestrę (1964), Éclat na
orkiestrę (1965), Domaines na klarnet i orkiestrę (1969), Domaines
na klarnet (1969), ...explosante-fixe... na zespół i
live-electronics (1974), Rituel in memoriam Bruno Maderna na
orkiestrę (1975), Messagesquisse na wiolonczelę i sześć
wiolonczel (1977), Notations I-IV na orkiestrę (1978), Répons na
sześciu solistów, zespół kameralny, dźwięki komputerowe i live
electronics (1981), Dérive 1 na zespół (1984), Mémoriale (...explosante-fixe...
Originel) na flet i zespół kameralny (1985), Dérive 2 na 11
instrumentów (1988/2001), Anth?mes 1 na skrzypce (1991-92), ...explosante-fixe...
na flety (midi), zespół i live electronics (1991/93), Incises na
fortepian (1994/2001), sur Incises na trzy fortepiany, trzy harfy i
trzech perkusistów (1996/98), Anth?mes 2 na skrzypce i live
electronics (1997), Notations VII na orkiestrę (1997).
Notations I-IV, VII
Boulez skomponował Notations na fortepian w 1945 r., mając 21 lat,
jeszcze jako student Oliviera Messiaena w Paryskim Konserwatorium.
Dwanaście krótkich utworów o dwunastu jednostkach każdy (liczba
12 - manifest tamtych czasów) to skondensowane, w najwyższym
stopniu dopracowane etiudy, z których każda prezentuje w sposób
precyzyjny i zwarty jedną muzyczną ideę. I choć Boulez wkrótce
przeszedł do zmagań z większymi wyzwaniami, utwory te zajmują ważne
miejsce w historii nowej muzyki.
Latem 1976 r. Boulez powrócił myślą do owych drobnych
kompozycji, pragnąc skomponować utwór, który byłby odbiciem
jego doświadczeń z pracy dyrygenckiej: "Pragnąłem zawrzeć
moje doświadczenie orkiestrowe w utworze, w którym nie miałbym
nic do skomponowania, a tylko pracę nad pomysłami" -
powiedział później w rozmowie w Danielem Barenboimem, nagranej na
wideo w Niemczech w 1991 r. Pierwszy pomysł sprowadzał się po
prostu do transkrypcji.
"Ale jako że zostało to pomyślane na wielką orkiestrę -
kontynuuje Boulez - utwory na fortepian okazały się o wiele za krótkie.
Nie można zaprząc potężnej orkiestry do utworów, które trwają
zaledwie dwadzieścia czy trzydzieści sekund. Pierwszy szkic był
zwykłą orkies-tracją. Ale kończąc instrumentować czwarty czy
piąty utwór, pomyślałem: to nie wystarczy, muszę naprawdę
rozbudować pierwotne pomysły. Jeśli wolno mi poczynić porównanie,
w tym samym czasie przeczytałem, że znalezione w niektórych
grobowcach egipskich nasiona kukurydzy po wsadzeniu do ziemi i wody
ponownie wzeszły. Myślę, że trochę podobny proces zachodzi
tutaj: nasiona pochodziły z daleka, wydobyłem je i zacząłem
przygotowywać do nowego myślenia, do nowego rozwoju. I tak się
zaczęło".
Boulez ukończył pierwsze cztery Notations na orkiestrę w 1978 r.;
ich premiera odbyła się 18 czerwca 1980 r. w Paryżu, grała
Orchestre de Paris, dyrygował Daniel Barenboim. Kolejne utwory noszą
następujące oznaczenia: I. Modéré - Fantasque; II. Rhythmique;
III. TrŹs modéré; IV. TrŹs vif. Strident. Pierwszy i trzeci mają
chwiejne tempo i zmienną fakturę, drugi i czwarty cechuje ustalona
pulsacja i raczej homofoniczne traktowanie rytmiki, ostatni ożywia
kalejdoskopowo zmienna partia perkusji. Boulez zmienił kolejność
w stosunku do oryginału fortepianowego, zamieniając numer czwarty
z drugim.
Notations VII powstały w 1997 r. Jest to pierwszy z kolejnego
zestawu czterech utworów, zamówionych przez Chicago Symphony
Orchestra (kolejne na razie nie zostały ukończone). W wersji
orkiestrowej trwa ok. 8 min. Kompozytor zachował oryginalne
oznaczenie utworu - Hiératique, co oznacza, że powinien on być
grany powoli, dostojnie, uroczyście.
(wg not programowych Phillipa Huschera oraz Benjamina Folkmana )
|
