|
ur. 1953 w Grazu, po ukończeniu tamtejszej Musikhochschule
w zakresie kompozycji (Gösta Neuwirth, Ivan Eröd), fortepianu (Doris
Wolf) i pedagogiki muzycznej, do 1997 r. wykładał na macierzystej
uczelni kontrapunkt, współczesne techniki kompozytorskie, analizę
muzyczną i muzykę mikrotonalną. Jednocześnie kontynuował studia
kompozytorskie u Friedricha Cerhy w Wiedniu (1981-83), uczestniczył
także w kursach darmsztadzkich (1980, 88, 90) i stażu informatyki
muzycznej w paryskim ircam (1991).
Był stypendystą m.in. Festiwalu w Salzburgu (1992-93) i
Ministerstwa Kultury i Nauki Austrii (1995), jest laureatem Sandoz
Prize (1992), Nagrody Miasta Wiednia im. Ernsta Křeneka (za operę
kameralną Nacht - 1998), Nagrody Międzynarodowej Trybuny
Kompozytorów (2000, za Koncert skrzypcowy) oraz przyznawanej w
Grazu nagrody kompozytorskiej im. Andrzeja Dobrowolskiego (2004). W
1999 r. jego muzykę prezentowano podczas Festiwalu w Salzburgu w
serii "Next Generation Composer", w 2001 r. był
kompozytorem-rezydentem przy Collegium Novum Zürich.
Komponował m.in. na zamówienie festiwali w Stuttgarcie, Bregenz,
Witten i Donaueschingen, Fundacji Albana Berga, Festiwalu
Klangspuren w Schwazu (Tyrol), monachijskiego Biennale i Musica Viva,
jego utwory grane były na festiwalach: Wien Modern, Musikprotokoll
Graz, Ars Musica w Brukseli, Insel Musik Berlin, Akiyoshidai
(Japonia), Huddersfield Festival, Musica Nova w Helsinkach i Musik
der Zeit w Kolonii, we frankfurckiej Alte Oper, na Letnich Kursach
w Darmstadcie, weneckim Biennale, Festival d'Automne w Paryżu oraz
w Zurychu, Sewilli, Barcelonie, Royaumont, Oslo i Nowym Jorku. Jego
kompozycje wykonywane były m.in. przez Berlińską Orkiestrę
Symfoniczną, Klangforum Wien, Kairos Quartet, orkiestry radiowe w
Baden-Baden (swr), Kolonii (wdr) i Monachium (Orkies-tra Symfoniczna
Radia Bawarskiego).
Georg Friedrich Haas jest autorem prac o muzyce Luigiego Nona, Ivana
Wyschnegradskiego, Aloisa Háby i Pierre'a Bouleza. W 2002 r.
ponownie podjął pracę dydaktyczną na Uniwersytecie Artystycznym
w Grazu, obecnie mieszka w Wiedniu.
Ważniejsze utwory: Monodie na 18 instrumentów (1988, rew. 1999),
...sodass ich's hernach mit einem Blick gleichsam wie ein schönes
Bild... im Geist übersehe na orkiestrę smyczkową (1991), ...aus
freier Lust... verbunden... na różne instrumenty (1994), Nacht,
opera kameralna do tekstów Friedricha Hölderlina (1995-96),
Koncert skrzypcowy (1998), Torso na orkiestrę, wg Sonaty
fortepianowej C-dur D840 Franciszka Schuberta (1999-2000), Blumenstück
na chór, tubę basową i kwintet smyczkowy (2000), in vain na 24
instrumenty z projekcją świetlną (2000),
de terrae fine na skrzypce solo (2001), flow and friction na
fortepian mikrotonowy na cztery ręce (2001), tria ex uno, sekstet
na skrzypce, wiolonczelę, flet, klarnet, fortepian i perkusję
(2001), In iij Noct. - III Kwartet smyczkowy (2001), Die schöne
Wunde, opera kameralna do teks-tów Franza Kafki i Edgara Allana Poe
(2002-03), Natures mortes na wielką orkiestrę (2003), IV Kwartet
smyczkowy z live electronics (2003), Koncert na wiolonczelę i
orkiestrę (2003-04), Opus 68 na orkiestrę, wg
IX Sonaty fortepianowej Aleksandra Skriabina (2004), Haiku na
baryton i 10 instrumentów (2004), Ritual - Freiluftmusik na 12 bębnów
i trzy orkiestry dęte (2004).
Monodie
"...ów monodyczny śpiew, który swe artystyczne apogeum osiąga
w operach i madrygałach Monteverdiego, jest naśladownictwem
afektowanej, uduchowionej, kunsztownie upozowanej włoskiej mowy:
te-atralna gestykulacja recytatora, który natchniony treścią wygłaszanego
tekstu stara się wyrazić uczucia tak, jakby przepełniały jego
samego, aby zarazem wzbudzić te uczucia w słuchaczu". (Hans
Heinrich Eggebrecht, art. Monodie w leksykonie Musik in Geschichte
und Gegenwart; dołączony przez G. F. Haasa jako objaśnienie do
partytury.)
"Śpiew jednogłosowy", tyle oznacza dosłowne tłumaczenie
greckiego terminu "monodia". W tak zatytułowanej
kompozycji Georga Friedricha Haasa nie chodzi oczywiście o
rekonstrukcję tego, co Grecy śpiewali z towarzyszeniem liry, a
florentyńczycy z generałbasem. Nie ma tu także żadnego
instrumentu solowego, który by wyróżniał się na tle mniej lub
bardziej profilowanego akompaniamentu. Monodią jest tu raczej
subtelna, czerwona nić, wpleciona w tkaninę wirtuozowsko
zainscenizowanego brzmienia zespołowego.
Owa czerwona nić powstaje przede wszystkim dzięki sukcesywnemu nakładaniu
akcentów dynamicznych: w continuum brzmienia zespołu fazy
nabrzmiewania instrumentów są względem siebie przesunięte, tak
że struktura akordowa en passant przekłada się zarazem na
horyzontalną - w rezultacie powstaje "współbrzmienie",
w którym konturowo (melodycznie) zarysowane narracyjne historie
tworzą różnorako rozseparowaną monodię barw dźwiękowych.
Pojedyncze instrumenty raz pozostają w tle, innym razem stają się
"heroes for a second", gdy na bardzo krótką chwilę
znajdują się poza obszarem brzmieniowego continuum, sterując w
ten sposób ku śpiewowi monodycznemu - "nie z intencją
dramatyczną, nie w formie wejścia z ekspresyjnym gestem, lecz na
podobieństwo echa, jak gdyby oglądano je pod lupą czasu..."
(Georg Friedrich Haas). Wznoszące pochody skalowe z wyróżniającymi
się trytonami są w ten sposób przeprowadzane przez orkiestrę,
lecz także wędrują imitacyjnie w pojedynczych głosach.
Inną metodę wkomponowywania wirtualnego instrumentu solowego w
par-tię orkiestry wykorzystuje Haas w cz. II. Wszystkie instrumenty
grają ten sam dźwięk, a więc akcenty dynamiczne nie tworzą tu
melodii, lecz rytmiczną fakturę, która wzbogaca się interwałowo,
by po chwili znów spotykać się w unisonie. Obszary glissandowe,
które rozwadniają osiągniętą w pewnym momencie mikrotonalność,
są kształtowane według podobnej zasady, a z filigranowo rzeźbionych
i różnorako pulsujących struktur wydobywają się również
harmonie czysto tonalne. Na końcu pojawia się ostentacyjna
apoteoza wznoszącej gamy, którą żegna gasnący epilog smyczków.
Horst A. Scholtz
(przekład: Piotr Maculewicz)
Prawykonanie utworu odbyło się 17 marca 1999 r. w Filharmonii
Berlińskiej, grał Ensemble Modern pod dyr. Petera Rundela.
|
