|
|
ur. 1932 w Kopenhadze, studiował teorię, historię
muzyki i kompozycję w Królewskiej Akademii Muzycznej w Kopenhadze pod
kierunkiem Finna Hofdinga i Svenda Westergaarda oraz instrumentację u
Vagna Holmboe. Jako kompozytor zadebiutował w 1955 r.
w ramach Festiwalu Skandynawskich Konserwatoriów Muzycznych, wykonano wówczas
jego Wariacje na wiolonczelę solo, skomponowane rok wcześniej. W
Wariacjach, podobnie jak w innych kompozycjach tego okresu (m.in. dwa
Kwartety smyczkowe), słychać wyraźne wpływy neoklasycyzmu, zwłaszcza
stylu Bartóka. Początek lat 60. przynosi całkowitą zmianę wpływów i
inspiracji – Gudmundsen-Holmgreen pisze muzykę serialną (Chronos,
1962), przybiera postawę całkowicie antyromantyczną, pociąga go absurd
i groteska, inspirowana dziełami Samuela Becketta, którego twórczość
do dziś ma dla niego ogromne znaczenie. Powstają wówczas takie utwory,
jak Collegium Musicum Konsert (1964), Mester Jakob (1964), Je ne me tairai
jamais. Jamais (1966). W tym samym czasie (1959–64) pracuje w Królewskim
Teatrze Duńskim. W następnych latach muzyka Gudmundsena-Holmgreena zbliża
się do kierunku new simplicity (nowej prostoty), więcej
w niej repetycji i banału, nabiera też cech rytualnych, zwłaszcza
Tricolore I (1966), Tricolore IV (1969) czy Plateaux pour deux (1970) są
tego doskonałym przykładem.
W latach 1967–72 Gudmundsen-Holmgreen wykładał kompozycję
w Królewskiej Akademii Muzycznej w Aarhus. W tym okresie wciąż tworzył
wyrafinowane muzyczne konstrukcje, np. w oparciu
o lustrzane skale, z symetrycznymi podziałami wokół tonalnego centrum
czy z przestrzennymi, kanonicznymi układami (Spejl). W połowie lat 70.
zwrócił się w stronę muzyki dawnej, którą wykorzystywał najczęściej
w postaci cytatu, przeprowadzanego przez system
filtrowania tonalnego (tone-sieve system): Genbrug (1975), Symphony,
Antiphony (1977). W dalszym ciągu pracuje nad niuansami języka
muzycznego, stosując nadal konstrukcje lustrzane zarówno melodii, jak i
rytmu, a także gry z organizacją wysokości dźwięków. Jego muzyka
jest wyrafinowana, czasem prowokacyjna i pesymistyczna, ale jednocześnie
emanuje subtelnym poczuciem humoru.
Ważniejsze utwory: Wariacje na wiolonczelę solo
(1954), Uwertura na smyczki (1955), Lamento na kotły, perkusję i smyczki
(1957), In Terra Pax na zespół (1961), 3 Epigramy na fortepian (1962),
Je ne me tairai jamais. Jamais. na chór, narratora i orkiestrę (1966), 5
Utworów na orkiestrę (1966), Tricolore I na orkiestrę (1966), Tricolore
II na orkiestrę (1967),
IV Kwartet smyczkowy (1967), Trikolore III na orkiestrę (1967), Preludium
i fuga na zespół dęty blaszany, gitarę elektryczną i perkusję
(1969), Tricolore IV na orkiestrę (1969), Kwartet dla 18 na zespół
kameralny (1970), Miroir na taśmę (1971–73), So Long na gitarę
elektryczną (1972), Re-Cycling na zespół (1975),Taniec rytualny na 5
perkusistów i gitarę elektryczną (1976), Passacaglia na klarnet,
fortepian, tablę, skrzypce i wiolonczelę (1977), Symphony, Antiphony na
orkiestrę (1977), Trio na skrzypce, róg i perkusję (1979), Flight na
flet, klarnet, róg i 6 perkusistów (1981), ?Step by Step” –
V Kwartet smyczkowy (1982), ?Parting” –
VI Kwartet smyczkowy (1983), ?Parted” – VII Kwartet smyczkowy
(1984), Triptykon na perkusję i orkiestrę (1985), ?Ground” –
VIII Kwartet smyczkowy (1986), reTurning na flet, klarnet, perkusję, harfę
i fortepian (1987), Concord na zespół kameralny (1987), Trzy poematy do
tekstów
S. Becketta na chór mieszany (1989), Concerto grosso na kwartet smyczkowy
i orkiestrę (1990), For piano na fortepian (1992), Double I & II na
fortepian preparowany i skrzypce (1994), Trafik na zespół kameralny
(1994), Observationer na klarnet basowy, fortepian i wiolonczelę (1995),
For cello and orchestra (1996), Teritorialsang na klarnet basowy,
wiolonczelę i fortepian preparowany (1997), In Triplum, Still, Lebn,
Countermove I,II,III na organy (1999), Arkaisk Procession na organy
(2000), Caravanfanfan-farefare nr1 na zespół kameralny (2001),
Caravanfanfan-farefare nr2 na klarnet, skrzypce i fortepian (2001),
Caravanfanfan-farefare nr3 na zespół kameralny (2001), For Violin and
Orchestra (2002).
Solo for El-Guitar może być uważane za jeden z
pierwszych dojrzałych utworów na gitarę elektryczną solo. Komponując
go, Gudmundsen--Holmgreen współpracował ściśle z Ingolfem Olsenem,
uprawiającym grę na tym rodzaju gitary. W istocie nie ma możliwości
wykonania Solo for El-Guitar na instrumencie akustycznym.
Gudmundsen-Holmgreen określa siebie jako outsidera, w rzeczywistości
jednak jest jedną z ważniejszych postaci sceny muzycznej współczesnej
Danii. Rzec można – renomowanym outsiderem;
w jego twórczości nie ma miejsca na konformizm. W poszukiwaniach
prostoty i konstruktywnych cech języka kompozytor czuje się bliski
Cage’owi i Beckettowi. ?Beckett koncentruje się na bezsensie, a
bezsens jest sam w sobie wielką siłą, gdyż uwalnia nowe możliwości
w poznawaniu świata” – mówi kompozytor w jednym z wywiadów.
I dalej: ?usuwając cała tę wybrukowaną dobrymi chęciami mowę, jaka
nas otacza, pozbywając się jej punkt po punkcie, dochodzi się do krawędzi
katastrofy, mającej w sobie coś głęboko wyzwalającego. Także i
dlatego tak bardzo lubię Cage’a. Szarpnął i wyciągnął dywanik
spod tego wszystkiego, co nam było drogie”.
Cytat powyższy można zastosować do opisu symetrycznie zbudowanego Sola.
Gudmundsen-Holmgreen zadbał, aby stał się on podobny do struktury
kryształu – i zgodnie z tym, nie miał ani żadnej fabuły, ani
rozwoju, ani też kierunku. U podstaw utworu leży niewielka liczba akordów,
z centralnym dźwiękiem e. Akordy zazwyczaj są jak gdyby rozłożone w
czasie, na podobieństwo powolnych arpeggiów, tak aby słuchacz nie miał
poczucia, że dokonuje się jakiś rozwój. W części
V pojawia się prosta melodia, zupełnie bez związku z całą resztą.
Według kompozytora, ma ona ewokować dziecięcą naiwność i niewinność.
Wszystkie części podzielone są na komórki rytmiczne, które nie
podlegają przekształceniom. Również dynamika jest ściśle regulowana.
Mimo introwertycznego charakteru cyklu, kompozytor nawiązuje
w nim świadomie do brzmienia muzyki rockowej. A brzmienie rocka równa się
według niego dźwiękom gitary elektrycznej.
Anthony Fiumara
|
