ur. w 1957 w Wiedniu, zm. 2000 w Eppstein/Taunus
(Niemcy). Studiował kompozycję (u Ericha Urbannera) i muzykologię
w Wiedniu. Po zdobyciu nagrody w Konkursie Kompozytorskim im. Karola
Marii Webera w Dreźnie za operę dziecięcą Der Schweinehirt
(1980) oraz uwieńczonych dużym sukcesem premierach oratorium
scenicznego Der Großinquisitor i kompozycji orkiestrowej Tango
(1981), Gerhard Schedl uhonorowany został nagrodą Ministerstwa
Edukacji Republiki Austriackiej, otrzymał też państwowy grant
kompozytorski. Od 1981 r. wykładał harmonię, kontrapunkt i
kompozycję w konserwatorium we Frankfurcie nad Menem, a w latach
1982–84 także teorię muzyki na Uniwersytecie w Moguncji.
Jego dzieła grane były przez znakomitych solistów, zespoły
kameralne i tak cenione orkiestry, jak Filharmonicy Berlińscy,
Filharmonicy Wiedeńscy, orkiestry radiowe w Berlinie i Wiedniu,
Orchestre de Lyon, Minnesota Orchestra. Od 1990 r. był stałym
kompozytorem-rezydentem Landestheater w Salzburgu; współpraca ta
zaowocowała czterema premierami nowych dzieł operowych.
30 listopada 2000 r. G. Schedl popełnił samobójstwo.
Ważniejsze utwory: Fantazja na gitarę (1976), Nächtliche
Szenen na kwartet smyczkowy (1977), Zwei lyrische Stücke na
fortepian (1979), Koncert na skrzypce i 9 instrumentów smyczkowych
(1979), Sonata na wiolonczelę solo (1975–80), Rhythmen na
gitarę (1980), Der Totentanz von Anno Neun, septet wg malarstwa
Albina Egger-Lienza (1980), Drei Miniaturen na orkiestrę (1980),
Der Großinquisitor, oratorium sceniczne wg Braci Karamazow F.
Dostojewskiego (1980), Der Schweinehirt, opera dziecięca do libr.
A. Böcsa (1980), Sonata na flet solo (1981), Tango na orkiestrę
(1981), Passacaglia na organy (1982), Nachtstück na kwintet dęty
(1982), I Symfonia (1982), Magnificat na chór mieszany a cappella
(1982), Kontrabass, opera kameralna wg
S. Pielschmanna (1982), Action-Meditation, improwizacja aleatoryczna
na organy (1983), Gesänge über ?Deh vieni alla finestra” na
skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1983), Koncert na gitarę i zespół
jazzowy (1983), Pater noster na 16 głosów a cappella (1983),
Schall und rauch oder Das Leben ist hart genug, trzy parodie na
aktora i zespół kameralny (1983), A tre na klarnet, skrzypce i
fortepian (1984), Kontrapunkt IV na wielką orkiestrę i taśmę
(1984), Te Deum na solistów, chór, organy i orkiestrę
(1984–85), Schattenbilder na wiolonczelę i fortepian (1985),
Kwartet smyczkowy, romantyczna parafraza na temat pieśni F.
Schuberta Śmierć i dziewczyna (1986),
II Symfonia ?Fleurs du mal” (1987), s.c.h.a.s...., teatr
instrumentalny wg H.C. Artmanna (1986–88), Koncert altówkowy
(1988), Melodram dla saksofonisty i sześciu perkusistów (1989),
Pierre et Luce, opera kameralna wg R. Rollanda (1989), Riesen,
Zwerge, Menschenfresser, teatr muzyczny wg O. Wilde’a (1989),
Quasi una fantasia na lutnię (1990), III Symfonia na baryton i
orkiestrę (do tekstów F. Hölderlina; 1990), Concerto da camera na
orkiestrę (1990–91), Trio smyczkowe (1991), Glaube Liebe
Hoffnung, opera wg dramatu Ödöna von Horvátha (1991–92),
Concerto da camera II na głos i zespół kameralny (1994), Koncert
skrzypcowy (1994–95), III Kwartet smyczkowy (1996),
A cinque na klarnet, trio smyczkowe i fortepian (1996–97),
Slow, koncert na wiolonczelę i orkiestrę (1997), Concertino na
skrzypce
i fortepian (1998), Der Ficus spricht, ?minidrama” (1998),
Julie & Jean, ?mecz w 12 rundach na motywach Panny Julii A.
Strindberga” (1999), A due na skrzypce i wiolonczelę (2000),
Short Cuts na klarnet i zespół kameralny (2000).
Concerto da camera
Utwór powstał na zamówienie zespołu ?Kontrapunkte” i jest
dedykowany Peterowi Keuschnigowi. Schedl po raz kolejny mierzy się
tu
z austriacką tradycją symfoniczną; wedle jego własnych słów,
?pytanie, czy współczesna symfonia jest w ogóle możliwa, musi być
zadawane wciąż na nowo, a wnioski winny być sprawdzane
praktycznie”. Kompozytor łączy tu szeroki, symfoniczny gest
z klasyczną, zwięzłą, kameralną formą symfoniczną, nawiązuje
też do zasady barokowego concerto grosso, nie wyodrębniając
jednak grupy instrumentów solowych, ale pozwalając wszystkim członkom
zespołu prowadzić własne partie koncertujące. Tytuł ?concerto
da camera” jest chyba najbardziej logiczny dla nazwania tej
syntetycznej formy.
Concerto składa się z pięciu części o zróżnicowanej sile
wyrazu; tworzą one rodzaj łuku, w którym części o dużym stężeniu
ekspresji two-
rzą klamrę dla ustępów bardziej lirycznych. Część pierwsza,
Zaklinanie, wymaga interpretacji ciężkiej i intensywnej; od początkowego
grave krótkie motywy i linie zagęszczają się coraz bardziej,
znajdując wreszcie ujście dla nagromadzonej energii w obojowym
recytatywie, ?zaklinającym” indywidualność, zmysłowość i
fantazję. Także w części drugiej, Tańcu, kompozytor operuje krótkimi
motywami, z wyraźną skłonnością do rytmów synkopowanych,
eksponując barwne zestawienie brzmień fortepianu i harfy. Część
trzecia, Intermezzo, to wyrazisty dialog skrzypiec i klarnetu na tle
akordów harfy; po harfowej kadencji faktura się zagęszcza,
prowadząc do części czwartej, Toccaty, w swym motorycznym
charakterze stanowiącej symetryczny odpowiednik Tańca. Ostra
artykulacja staccato i pizzicato podkreślane są tu akcentowanymi
akordami fortepianu, nasuwając skojarzenia
z jazzem i rytmicznym ekscentryzmem muzyki Strawińskiego. Po
dramatycznej kulminacji następuje spokojny finał, Obraz dźwiękowy,
malowany subtelnymi odcieniami charakterystycznych barw
instrumentalnych. Pojawiają się w nim jeszcze echa żywszych części,
całość jednak ostatecznie zamiera w głębokich brzmieniach
smyczków.
(wg komentarza Hartmuta Kronesa)
(przekład: Adam Suprynowicz)
|